+48 22 881 61 60 biuro@martik-med.pl

Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka

Co to w ogóle napięcie mięśniowe?

To jeden z parametrów ocenianych u noworodka tuż po jego urodzeniu. Bada je neonatolog i określa w skali Apgar. Jeśli ruchy kończyn maluszka są energiczne i silne dostaje 2 punkty, jeśli słabe – 1 punkt. 0 punktów dostają te dzieci, których mięśnie są wiotkie.

Jednak to, czy malec ma prawidłowe napięcie mięśniowe, ocenia dopiero pediatra lub neurolog w trakcie rutynowych wizyt lekarskich sprawdzając odruchy niemowlęce, wzorce ruchowe oraz mierząc opór na rozciąganie mięśni.

Jeśli jest on zbyt silny, mówimy o podwyższonym (wzmożonym) napięciu mięśniowym, określanym także jako hipertonia mięśniowa. Jeśli zbyt słaby to prawdopodobnie występuje obniżone napięcie mięśniowe, czyli hipotonia mięśniowa.

Nieadekwatne napięcie mięśniowe to pierwsza ważna informacja mówiąca nam o występujących nieprawidłowościach w pracy układu nerwowego niemowlęcia.  

Może świadczyć również o chorobach genetycznych i metabolicznych.

Objawy wzmożonego napięcia mięśniowego u niemowlęcia

Dzieci ze wzmożonym napięciem mięśniowym:

  • zaciskają dłonie w piąstki,
  • prężą swoje ciałko,
  • prostują nóżki,
  • trudno im się uspokoić nawet przy piersi,
  • są niespokojne,
  • mało śpią,
  • dużo płaczą,
  • nie osiągają o czasie kolejnych umiejętności motorycznych.

U miesięcznego dziecka

powinniśmy zwrócić uwagę, czy często nie odchyla główki do tyłu lub przekręca głównie na jeden policzek. Czy występują trudności ze ssaniem, przełykaniem pokarmu. Podpowiedzią może być też nastrój dziecka – dzieci z wiotkimi mięśniami są apatyczne, senne i zdenerwowane podczas przebierania, przewijania i przekręcania. Natomiast dzieci z podwyższonym napięciem mięśniowym prężą się często podczas karmienia, są płaczliwe i trudno im zgiąć nóżki, czy rączki w czasie ubierania.

U trzymiesięcznego dziecka

powinien zaniepokoić nas fakt niechęci do leżenia na brzuszku i do dźwigania przez maluszka główki. Jeśli dziecko nie skupia wzroku na przedmiocie lub twarzy pochylającej się nad nim osoby. Gdy w pozycji leżenia na pleckach głowa oraz tułów nie leżą równo w linii pośrodkowej ciała z uniesionymi kończynami. Gdy w próbie trakcji – podczas podciągania niemowlaka do pozycji siedzącej jego głowa opada do tyłu.

Dziecko z zaburzeniami napięcia mięśniowego może też układać się asymetrycznie, nadmiernie skracając jeden bok tułowia. Często trzymać dłonie zaciśnięte w pięść i mieć trudności z łączeniem ich nad klatką piersiową.

U półrocznego dziecka

warto zwrócić uwagę, gdy leżąc na brzuszku nie podpiera się ono na dłoniach z wysportowanymi w stawach łokciowych kończynami górnymi oraz wysoko odklejoną od podłogi klatką piersiową. Nie obraca się lub w pozycji na boku, bądź leżąc na plecach silnie wygina ciało w literkę „C” (odchyla głowę do tyłu poza długą oś kręgosłupa).

Codzienność dzieciątka borykającego się z trudnością regulacji napięcia mięśniowego bywa niełatwa. Maleństwo często jest spięte, płaczliwe, pręży się i trudno je uspokoić. Niechętnie pozwala na zginanie nóżek i rączek przez co codzienna pielęgnacja oraz zakładanie, ściąganie ubrań mogą być kolejną dawką stresu zarówno dla niego jak i rodzica.

Dysproporcja mięśniowa?

– na wizycie u lekarza słyszysz, że Twoje dziecko ma wzmożone napięcie mięśniowe, a u fizjoterapeuty, że osłabione… O co chodzi??

…obydwie strony mogły mieć rację! Dlaczego?

Mogli mieć na myśli to samo, lecz nie wyjaśnić szczegółowo znaczenia tych sformułowań.

Lekarz prawdopodobnie mówił o napięciu mięśniowym „na obwodzie” – czyli w rączkach i nóżkach, a fizjoterapeuta… o napięciu centralnym, czyli napięciu mięśniowym w obrębie tułowia.

 

Jaka jest w takim razie zależność między napięciem centralnym a tym  „na obwodzie”?

W pierwszych miesiącach życia dziecko w dużej mierze pracuje nad aktywną stabilnością ustawienia głowy i tułowia. Stabilny tułów daje niemowlakowi dużo możliwości, by móc swobodnie poruszać kończynami, chwytać zabawki oraz zdobywać kolejne umiejętności motoryczne.

Jeśli centrum (tułów) ciała maluszka nie będzie stabilne to znaczy nie będzie miało właściwego napięcia mięśniowego, dziecko będzie „szukać” innych form, by skontrolować swoje ciało np. napinając swój „obwód” (czyli kończyny). I wówczas widzimy, że zaczyna się napinać, prężyć, nie lubić leżenia na brzuszku. Później trudno nam je nosić, bo mocno prostuje swoje ciałko, a nawet zaczynają się kłopoty ze spokojnym snem…

Mogli mieć na myśli to samo, lecz nie wyjaśnić szczegółowo znaczenia tych sformułowań.

Lekarz prawdopodobnie mówił o napięciu mięśniowym „na obwodzie” – czyli w rączkach i nóżkach, a fizjoterapeuta… o napięciu centralnym, czyli napięciu mięśniowym w obrębie tułowia.

 

Jaka jest w takim razie zależność między napięciem centralnym a tym  „na obwodzie”?

W pierwszych miesiącach życia dziecko w dużej mierze pracuje nad aktywną stabilnością ustawienia głowy i tułowia. Stabilny tułów daje niemowlakowi dużo możliwości, by móc swobodnie poruszać kończynami, chwytać zabawki oraz zdobywać kolejne umiejętności motoryczne.

Jeśli centrum (tułów) ciała maluszka nie będzie stabilne to znaczy nie będzie miało właściwego napięcia mięśniowego, dziecko będzie „szukać” innych form, by skontrolować swoje ciało np. napinając swój „obwód” (czyli kończyny). I wówczas widzimy, że zaczyna się napinać, prężyć, nie lubić leżenia na brzuszku. Później trudno nam je nosić, bo mocno prostuje swoje ciałko, a nawet zaczynają się kłopoty ze spokojnym snem…

Przyczyny wzmożonego napięcia mięśniowego u niemowląt

Przyczyn może być bardzo wiele.

  • Na problemy z napięciem mięśniowym szczególnie narażone są dzieci, które urodziły się przedwcześnie, miały niską wagą urodzeniową oraz gdy występowały trudności w okresie ciąży i w przebiegu porodu.
  • W grupie ryzyka są także niemowlaki, u których długo utrzymywała się żółtaczka lub były niedotlenione podczas porodu.
  • Niestety częstą przyczyną „kłopotów” z napięciem mięśniowym jest też nasza nieświadomość i to my rodzice zupełnie przypadkowo dostarczamy dziecku sporo bodźców, które sprawiają, że maluch czuje się zagrożonyi w reakcji na to zagrożenie mocno napina swoje ciało.

Dlaczego tak jest?

Pierwsze miesiące to dla dziecka okres adaptacyjny i jest on okresem szczególnym. Maluch musi nauczyć się funkcjonowania w zupełnie nowych środowisku. Jeśli w tym czasie czynności pielęgnacyjne będziemy wykonywać zbyt szybko względem jego możliwości psychomotorycznych np. pionizować zanim będzie miało kontrolę ustawienia głowy lub podnosząc dziecko bardzo gwałtownie ograniczymy jego płaszczyznę podparcia. To niemowlak próbując dostosować się do trudnej sytuacji nadmiernie się napina. Jeśli bodźce te będą się powtarzać, dziecko nauczy się, że napięcie ciała jest jego sposobem na poprawę kontroli.

Wzmożone napięcie mięśniowe, może być też konsekwencją niewłaściwej dystrybucji mięśniowej, u dzieci, które są początkowo wiotkie, mają słabe napięcie centralne. W wyniku kompensacji napinają się nadmiernie na obwodzie, w podobnym mechanicznie jak opisany powyżej.

 

Biomechanika problemu

Nieznormalizowane napięcie mięśniowe u niemowląt związane jest z niewłaściwą pracą układu nerwowego. Zanim impulsy nerwowe trafią do mięśni, biegną przez szereg struktur układu nerwowego, który u niemowląt jest jeszcze nie w pełni rozwinięty. Dlatego przewodzone informacje mogą być niewłaściwie porządkowane, selekcjonowane i trafiają tam, gdzie nie powinny, a nie w pełni rozwinięta kora mózgowa nie jest w stanie skutecznie kontrolować tych procesów.

Czasem niestety wzmożone napięcie mięśniowe nie jest jedynie objawem niedojrzałości Ośrodkowego Układu Nerwowego. Może także świadczyć o trwałym uszkodzeniu układu nerwowego (np. zwojów podstawy, móżdżku, wzgórza, istoty białej mózgu, rdzenia kręgowego), o chorobach genetycznych lub metabolicznych. Może być także objawem Mózgowego Porażenia Dziecięcego.

Uwaga. Czasem prężenie ciałka jest reakcją na ból dziecka, gdy ma np. kłopoty ze zrobieniem kupki, ma kolkę lub refluks… bardzo prawdopodobne, że zareaguje napięciem. Wtedy zawsze trzeba podejść do tematu kompleksowo i wówczas też warto pomóc maluszkowi odpowiednimi ćwiczeniami.

Jak pomóc dziecku?

Jeśli zaobserwowałeś nieprawidłowości w rozwoju swojego dziecka lub po prostu niepokoi Cię jego zachowanie – zapraszamy na konsultację! Warto skonsultować się ze specjalistą (neurologiem i fizjoterapeutą), by sprawdził, jak funkcjonuje Ośrodkowy Układ Nerwowy i czy układ nerwowy dziecka ,,dojrzewa’’. Początkowo maluch pozostaje pod wpływem odruchów bezwarunkowych, które stopniowo ulegają integracji, a w ich miejsce pojawiają się świadome, zaplanowane i w pełni kontrolowane czynności ruchowe. Ustępowanie tych odruchów występuje indywidualnie, ale występują ramy czasowe, które ułatwiają specjalistom określenie dojrzałości mózgu. To bardzo ważne, by ewentualne zaburzenia rozwoju psychoruchowego lub zachowań emocjonalnych wcześnie i dobrze zdiagnozować.

Fizjoterapia

jest podstawową metodą leczenia podwyższonego / wzmożonego napięcia mięśniowego. Podjęcie terapii w jak najszybszym czasie od momentu zauważenia nieprawidłowości, zwiększa szansę na prawidłowy rozwój psychomotoryczny dziecka.

Terapię prowadzimy m.in. metodami:

Stosując techniki metody NDT-Bobath

terapeuta normalizuje napięcie mięśniowe dziecka. Wyzwala, wspomaga przebieg i prowadzi ruch w formie najbardziej zbliżonej do prawidłowych wzorców ruchu z tak zwanych ,,punktów kluczowych’’ czyli punktów kontroli, którymi są: głowa, obręcz barkowa i obręcz miednicza. W ten sposób dostarcza Ośrodkowemu Układowi Nerwowemu (OUN) odpowiednich doznań czuciowych i ruchowych, a dziecko jest dynamicznie aktywizowane. Dzięki czemu może wykorzystać i utrwalić zdobyte umiejętności w codziennych czynnościach.

W trakcie terapii metodą Vojty

terapeuta/rodzic uciska określone punkty na ciele małego pacjenta w celu uzyskania prawidłowej reakcji ze strony OUN. Pod wpływem stymulacji dziecko jest w stanie napiąć odpowiednie grupy mięśniowe, których samo nie byłoby w stanie uzyskać. Dzięki terapii gromadzi nowe doświadczenia. Wielokrotne powtarzanie ćwiczeń prowadzi do stymulacji OUN i tworzenia nowych połączeń nerwowych w mózgu. Gdy obszary mózgu odpowiedzialne za ruch zakodują i utrwalą wzorce ruchowe aktywizowane podczas stymulacji, dziecko będzie mogło je wykorzystać w swojej spontanicznej motoryce.

Odpowiednio dopasowane do potrzeb i możliwości dziecka ćwiczenia sprawiają, że maluszek uzyskuje optymalne napięcie mięśniowe. Kluczowym elementem wsparcia terapii jest także zaangażowanie rodziców oraz zrozumienie problemów z jakimi boryka się ich maleństwo. Odpowiednią pielęgnacją, sposobem noszenia, podnoszenia przez rodziców i opiekunów dziecka możemy wiele zdziałać. A efekty rehabilitacji widać już po pierwszych tygodniach.

Co robić w domu?

Pamiętając, że zanim dziecko będzie mobilne musi być stabilne, musimy pomóc mu osiągnąć stabilność centrum swojego ciała.

  • Warto poprosić fizjoterapeutę, by pokazał kilka ćwiczeń jak można ćwiczyć tułów / brzuszek Twojego dziecka. Nie ma uniwersalnego ćwiczenia, gdyż każde dziecko jest inne.
  • Warto rozluźniać spięte mięśnie wykonując pokazane przez specjalistę ćwiczenia i uzupełniając je o masaże oraz wibrację (np. przykładać zabawki wibracyjne).
  • Ponadto w aktywny sposób się bawić i unikać miękkich materacy, leżaczków, bujaczków przynajmniej do czasu, kiedy tułów dziecka pozwoli na łączenie rączek w linii środkowej, czy wysuwanie ich w stronę zabawki, zbliżanie dłoni kolan (najczęściej 4-5 miesiąc życia). W innych naszych postach znajdziesz więcej informacji jak bawić się z dzieckiem, by wspierać jego rozwój psychomotoryczny.

Konsekwencje nieleczonego wzmożonego napięcia mięśniowego

Niewyrównane napięcie mięśniowe nie pozostaje obojętne dla rozwoju człowieka, dlatego tak ważne jest zdiagnozowanie problemu i fizjoterapia. Im szybciej zostanie podjęta, tym większe są szanse na prawidłowy rozwój psychomotoryczny dziecka.

Zaburzenia napięcia mięśni i często towarzyszące mu opóźnienia w ustępowaniu odruchów bezwarunkowych lub ich przetrwanie poza okres fizjologicznego występowania, powodują odmienne doświadczenia czuciowo-ruchowe. Nieprawidłowe odczuwanie ułożenia i ruchów ciała jako całości oraz jego poszczególnych części będą powodować kształtowanie się niewłaściwych wzorców ruchowych. Jeśli nieprawidłowości te się utrwalą utrudniają zdobywanie nowych umiejętności ruchowych w ich jakościowej (właściwej) formie i trudno je później korygować.

W konsekwencji mogą powodować:

  • ograniczenia ruchowe,
  • przykurcze mięśniowe,
  • wady postawy,
  • zmiany zwyrodnieniowe i towarzyszące ich dolegliwości bólowe,
  • zaburzać pracę mózgu.
  • sprzyjać wystąpieniu słabej integracji obu stron ciała,
  • utrudniać specjalizację półkul mózgowych. Może objawić się problemami z separacją pracy głowy, tułowia i kończyn,
  • zaburzenia dotyczące utrzymania prawidłowego poziomu aktywności nerwowej,
  • trudnościami ze skupieniem uwagi i innymi zaburzeniami Integracji Sensorycznej mózgu.

Mamy nie tylko wysokie kwalifikację medyczne, duże doświadczenie, jesteśmy też rodzicami i pasjonatami swojej pracy.

Masz pytania dotyczące postu, fizjoterapii lub rozwoju swojego dziecka?

Zadzwoń do Nas